Door Ruben Tjopawiro en Kevin Headley

Veldwerkers zijn ontevreden over het klimaatveranderingsbeleid van de overheid. Zij vinden bemoeienis en voorlichting onvoldoende voor wat de effecten van klimaatveran-dering op de landbouw betreft.

Professor Siewnath Naipal, hydroloog, levert ongezouten kritiek op het beleid van de overheid over klimaatverandering. Volgens hem is er vanuit de overheid weinig aan-dacht hiervoor. Al jaren timmert hij aan de weg om aandacht te vragen voor de effecten van klimaatverandering. Een van zijn meest recente succesvolle acties is het planten van mangrovebossen langs de oever van Weg naar Zee. Hiermee heeft hij bewezen, dat met de aanplant van mangrovebossen aan de kust kan worden voorkomen, dat aan land-verlies wordt geleden.

Miss India Suriname plant mangrove te Weg naar Zee

Terwijl achtereenvolgende regeringen hebben gefaald om Weg naar Zee te beschermen is het de professor gelukt om samen met studenten van de Anton de Kom Universiteit van Suriname een natuurlijke bescherming aan te bieden te Weg naar Zee. De zeespiegel is door de jaren heen gaan stijgen, waardoor het zeewater steeds agressiever landinwaarts kwam, aldus professor Naipal. Hij is zich ervan bewust, dat het een moeilijke taak is om landbouwers voor te lichten over de effecten van klimaatverandering. Hij wijst erop, dat de meeste landbouwers in een family business zitten en de kennis van hun ouders overnemen. “Wie bijvoorbeeld gewend is om kouseband te planten, gaat in de volgende generatie door met kousenband planten en wel op dezelfde wijze en dezelfde locatie. Er komt geen verandering in de manier van planten.” Volgens Naipal wordt er niet corrigerend opgetreden en wordt er niet gedacht over hoe het beter kan.

Hij zegt weinig ondersteuning van landbouwers te hebben gekregen toen hij met zijn project te Weg naar Zee is gestard en legt uit, dat aan het begin van elk jaar hoge waterstanden in de zee ontstaan. Het gevolg hiervan is, dat door zware windstoten de dammen en dijken het begeven. Landbouwgronden te Weg naar Zee lopen onder en gaan achteruit vanwege het zoutwater. De boeren starten met klagen en eisen dan, dat dammen en dijken worden hersteld. Echter is deze oplossing niet van structurele aard, omdat het probleem zich weer voordoet in het volgend jaar, onderstreept de professor. De beste oplossing is volgens hem om te starten met het planten van mangrovebomen, een oplossing waartegen de boeren zijn, maar zo kan de biodiversiteit die zwaar is aangetast, zich herstellen. Net zoals de boeren steeds grijpen naar korte termijn oplossingen, precies zo is de reactie van achtereenvolgende regeringen. Geen enkele regering is ooit met een lang termijn plan gekomen, dat heeft kunnen bijdragen aan het oplossen van problemen die te maken hebben met klimaatverandering, aldus Naipal.

Programma Naipal Lang Proces

De voorzitter van de Landbouwcoöperatie Kwatta, Wim Baynath zegt, het programma van professor Sewnath Naipal te ondersteunen, maar dat het een lang proces is. “Elke keer bij springvloed gaat het water landinwaarts en dan leiden de boeren verlies. De boeren worden dan ongeduldig. Dan wordt er van de overheid ge-eist dat die een dam opzet. Waarmee sommige boeren geen rekening houden is dat bij het plaatsen van een dam de biodiversiteit wordt aangetast. Middels het planten van de mangrove kan die nog worden beschermd. Nu de overheid heeft besloten, dat de dijk toch komt, moet er voor een systeem worden gezorgd, dat de biodiversiteit niet aantast,” oppert Baynath. Hij begrijpt de zorg van de boer wel, want het planten van mangrove is inderdaad een veel te lang proces voor de landbouwer, omdat bij het binnendringen van het zeewater de boer verlies lijdt en daardoor inkomsten derft.

Ook de landbouwer en voorzitter van de Vereniging voor Duurzame Ontwikkeling Weg naar Zee Soekirin Ardjosoediro zegt, dat het niet zo is, dat de boeren het project van Naipal niet willen ondersteunen, “maar als we praten over zeespiegelstijging gaat het planten van mangrove het water niet kunnen tegenhouden. Er gaat toch een dam moeten komen. Bij een recente dambreuk is de mangrove-aanplant van Naipal ook onder water geraakt. Aan de ene kant willen de boeren, dat de dam liever gisteren dan morgen wordt opgezet, maar ze vinden het ook goed, dat Naipal door gaat, omdat daardoor ook het ecologisch systeem in balans wordt gehouden. Daar hebben de boeren ook voordeel aan,” zegt Ardjosoediro. Volgens hem is de boer elke dag bezig op zijn kostgrond van s’morgens vroeg tot ‘s avonds laat, ook in de weekenden. “Ook de inputs zijn verdubbeld met name de prijzen van meststoffen en pesticiden zijn verhoogd. De prijzen van groenten en andere gewassen  daarentegen kunnen niet verhoogd worden, omdat de boer dan zijn produkten niet kan verkopen. Hij produceert dus beneden de kostprijs. Het heeft soms helemaal geen zin om te oogsten, vervolgd Ardjosoediro . Dat alleen neemt enorm veel tijd in beslag en dan moet het product nog aan de man worden gebracht. Wanneer heeft de boer dan tijd om het project van Hydroloog Naipal te ondersteunen?” vraagt Ardjosoediro zich af.

Arealen Aanpassen aan Klimaatverandering

Baynath adviseert de boeren hun arealen of landbouwgrond aan te passen aan de effecten van de verandering van het klimaat. Bij extreem droog weer moet er volgens hem voor een buffer aan water gezorgd worden en bij wateroverlast moeten de landbouwers zorgen voor een goed afvoersysteem van het overtollig water. “Maar uiteraard moet de overheid ook ervoor zorgen, dat de hoofdleidingen en kanalen worden onderhouden. Het moet een combinatie zijn van beide, want als de primaire of secundaire lozingen zijn verstopt, vindt het overtollig water zijn weg niet naar de kanalen en omgekeerd ook. Als de boer zijn land moet aanpassen aan de effecten van klimaatverandering, zal hij dan moeten investeren in bijvoorbeeld het ophogen van het areaal of het een andere structuur geven. Om dit te realiseren moet de boer toegang hebben tot kapitaal, bijvoorbeeld een zachte lening. Andersom is het ook zo, dat vele boeren nu overschakelen op kassenteelt. Dit om de risico’s van de verandering te voorkomen, maar ook het opzetten van een kas kost geld. De overheid zou in dit geval moeten zorgen voor trainingen, maar ook voor kapitaal,” zegt Baynath. Hij klaagt, dat de voorlichting over de verandering van het klimaat naar de boeren toe niet is wat het wezen moet. Niet elke boer weet volgens hem wat klimaatverandering inhoudt. “Velen van hun houden zich vast aan de traditie van telen. Zij hebben geen tijd om naar de radio te luisteren. Dus   de voorlichters moeten ook naar de boeren toe. Middels de verenigingen kunnen de landbouwers ook worden ingelicht. Als de overheid zorgt voor de middelen kunnen er zo seminars worden georganiseerd. Behalve de overheid kwam er weleens een milieu-organisatie langs om de landbouwers in te lichten, maar exacte gesprekken zijn tot nu toe niet gevoerd hoe dit structureel op te lossen.”

Ardjosoediro zegt, dat de vereniging vorig jaar een door de UNDP gefinancierd project heeft gelanceerd, bedoeld om boeren te informeren hoe zij hun land tegen  klimaatver-andering weerbaar zouden kunnen maken. “Het gaat erom, dat de landbouwers hun gewassen zullen moeten beschermen tegen de extreme weersomstandigheden. Aan de ene kant de aanhoudende regen, maar ook, dat de boeren bij extreem droog weer hun waterhuishouding goed gaan regelen. Het project hield ook in het opzetten van twee kassen. Het totaal bestrijkte area is duizend vierkante meters met een dripirrigatiesys-teem, een controlroom, een waterpomp en zonnepanelen. Verder zijn nog op twee ande-re locaties in het noorden, waar de boeren in de droge tijd te kampen hebben met weinig water, vijvers aangelegd. De boeren werden ook geleerd hoe om te gaan met de water-systemen: een dripirrigatiesysteem en een micro-sprinkler systeem. Hiermee kunnen ze heel zuinig omgaan met water. De plant krijgt zodoende de juiste hoeveelheid water toe-gediend. Zo overbruggen de boeren de lange droge perioden”.

Langere droogtes meer Water

Guido van der Kooye LVV coördinator Regio West in het distrikt Nickerie praat ook over het aanpassen aan klimaatverandering. “Klimaatverandering hebben wij niet in de hand. Wij moeten ons aanpassen aan de omstandigheden. Voor de landbouw betekent dit, dat we langere droge periodes krijgen, die op de eerste plaats de behoefte aan water verhoogd. Wij zeggen wel, dat we voldoende water hebben, maar indien dat niet goed beheerst wordt, dan lukt het ook niet. Wij hebben vanaf het begin van dit inzaaiseizoen moeten pompen. Er is wat regenval geweest, maar niet genoeg om de landbouwgronden te voorzien van water. Hierdoor stijgen de productiekosten. Dat is de afgelopen 3 jaren gebleken, toen er vanaf oktober constant water gepompt moest worden tot eind februari, het einde van het seizoen. Meer omdat ook de kleine regentijd is weg gebleven. Dus voor de productie heeft dat sowieso impact. De linkeroever heeft minder last ervan, omdat die wordt voorzien van water via het pompgemaal Wakaay. De rechteroever echter heeft  problemen, omdat er water uit de Nickerierivier gepompt wordt,” zegt Van Der Kooye. Bij langere droge perioden is er volgens hem zoutwaterindringing tot voorbij de Henar-brug en soms ook voorbij Wageningen waar het extractiepunt is. Indien de zouttong voorbij schiet kan er niet meer worden gepompt, omdat je geen zout water in de velden wil hebben om verzilting te voorkomen. Dus dat betekent minder water ter beschikking, waardoor er minder ingezaaid wordt. Dat is de periode ook waar de boeren met elkaar aan de stok gaan om water, aldus Van Der Kooye.

Behalve het waterprobleem, noemt hij ook nog het droogte probleem. De droogte brengt met zich mee, dat de klimaatomstandigheden voor de ontwikkeling van ziekten en plagen zorgen. De boeren gaan moeten bespuiten met pesticiden om de gewassen te redden. “De andere kant van de medaille is, dat tijdens de regentijd wij soms extreme regenval krijgen. Vorig jaar nog moesten er een aantal dammen worden doorgestoken om de spuicapaciteit te vergroten, omdat het niveau in de zwamp zodanig hoog werd, dat het over de dam dreigde te lopen. Als dat gebeurt kan de dam het begeven en dan zit zeker 15000 hectare soms meer dan 1 meter onder water. In 1996 hadden wij dat probleem, waarbij heel Henar en omstreken onder water lagen. Met de boot kon je dwars door de velden en over de dammen varen. Ter voorkoming van het ergste hebben we de dam verhoogd, zodat dat gevaar een beetje is geweken,“ zegt Van Der Kooye.

In de regentijd is volgens hem dagelijkse monitoring een must. “We hebben een groep mensen bestaande uit LVV, OW-MCP , OW en RO die elke dag bijeen komen om de situa-tie te bespreken. Ook de standen van het water worden dagelijks bekeken en indien er sprake is van een te kritieke hoge waterstand, dan wordt het besluit genomen om de dammen door te steken of het spuien te verhogen. Wij hebben zelfs een keer een areaal van een boer onder water laten lopen om een andere 3 tot 4 duizend hectare te redden,” zegt Van Der Kooye. Hij meent, dat niet alle landbouwers op de hoogte zijn van klimaatverandering. Sommigen die hun areaal dichtbij de dam hebben, zien het gevaar. Over het algemeen wordt er niet ingespeeld op de situatie. Als er teveel water op hun areaal is laten zij hun stem horen, maar als er naar een structurele oplossing wordt gezocht voor dit probleem zijn ze nergens te vinden, meent Van Der Kooye. Via de locale media probeert LVV met name Regio West voorlichting te geven aan de boeren. Dat wordt volgens Van Der Kooye in verschillende talen gedaan, zodat de boer die informatie makkelijk kan opnemen. Echter is de vraag of de informatie daadwerkelijk wordt toegepast in hun dagelijkse werkzaamheden op het veld. Dat kan liggen aan de cultuur/ educatie van de boeren, maar misschien moet de frequentie van de voorlichting ook worden opgevoerd. Zaken als klimaatverandering zouden meer dan 3 keren per jaar moeten worden doorgespeeld aan de landbouwers. Dat bewustzijn is nog niet goed op gang gekomen. Dat komt ook, doordat de financiën ontbreken  en er ook geen prioriteit aan wordt gegeven. De boeren zijn overheidssubsidie gewend en dat is zo een beetje cultuur geworden. De boeren hebben een eigen mentaliteit en hebben weinig belangstelling voor verandering. Voor hen is het “een ver van mijn bed-show”. Zolang zij het niet  aan den lijve ondervinden spreekt het ze niet aan. Een ander gegeven is, dat er weinig aan dataverzameling is gedaan op het gebied van de landbouw en de gevolgen van klimaatverandering in Nickerie, aldus Van Der Kooye, LVV coördinator Regio West.

Dit artikel is een uitvloeisel van de cursus Onderzoeksjournalistiek die de Surinaamse Vereniging van Journalisten van 3 oktober 2018 – 1 maart 2019 hield, mede dankzij financiering van het Suriname Mining and Environmental Foundation. Ruben Tjopawiro en Kevin Headley doen verslag over hun onderzoek naar de effecten van klimaatverandering op de landbouw in Suriname. 

Reacties kunnen ook worden gemailed naar: bentjo@hotmail.com en ken7eleven@gmail.com